Ορισμένοι λάτρεις της γεωγραφίας ίσως γνωρίζουν τον γαλλικό εκδοτικό οίκο Dumont. (http://www.dumontreise.de/) Αν πάλι όχι, τότε επιτρέψτε μου να σας τον παρουσιάσω: Καταγίνεται με ταξιδιωτικούς οδηγούς πόλεων, οι οποίοι όμως όχι μόνο δεν παραθέτουν στον ταξιδιώτη καμία τουριστική πληροφορία, αλλά και πολλές φορές λειτουργούν αποθαρρυντικά προς εκείνον. Διότι η κύρια επιδίωξη αυτών των οδηγών είναι να παρουσιάζουν τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, με τα καλά τους και κυρίως τα περίεργά τους ή άμα το θέλετε την ασχήμια τους. Αν δηλαδή σήμερα εκδιδόταν αθηναϊκός οδηγός από τον Dumont, τότε θα είχε σημαντική μνεία στους Πακιστανούς με τα καροτσάκια που αναζητούν μέταλλα στους κάδους απορριμμάτων προκειμένου να βγάλουν κάποια Ευρώ προς επιβίωσιν, ως σημερινή καταστασιακή εικόνα της πόλεως, μακριά από μνημεία, μαυσωλεία και λοιπά νεκρά πράγματα.
Μ'αυτό τον τρόπο λοιπόν κατά την παραμονή μου στη γερμανική πρωτεύουσα μια ανοιξιάτικη Κυριακή μεσημέρι αναζητώντας ως καθαρόαιμος συλλέκτης παλιά βιβλία σε κάποιο παζάρι του Mitte, η σκαπάνη μου σκόνταψε σε έναν οδηγό του Δυτικού Βερολίνου του Dumont εκδοθέντα στη δεκαετία του '80, όταν η πόλη ήταν ακόμα χωρισμένη στα δύο. Το ξεφύλλισμά του ενθουσίαζε. Φωτογραφίες με λερωμένους τοίχους από γκραφίτι, ερειπωμένα αίθρια σπιτιών, βομβαρδισμένα κτίρια από τη Ρωσική επίθεση του 1945 που έστεκαν ακόμα σαν κουφάρια σε διάφορα σημεία της πόλης, λαϊκές 25όροφες πολυκατοικίες στο Gropiusstadt (φώτο 2), στα πάρκα έξω από αυτές τζάνκια και υπερήλικοι να μοιράζονται το ίδιο παγκάκι ενώ γύρω τους παιδάκια να παίζουν ανέμελα με φόντο τον μόνιμα γκρίζο και μελαγχολικό ουρανό του Βερολίνου.
Ρίχνοντας λοιπόν μια διεξοδικότερη ματιά στον οδηγό κατά το γυρισμό για την εστία, έπεσα πάνω σε ένα άρθρο που αναφερόταν στο Βερολινέζικο S-Bahn, τονίζοντας την καταλυτικότητα της παρουσίας του και της αλλαγής των δρομολογίων του σε συνάρτηση με την ιστορία της πόλης και τους κατοίκους της. Τι θα πει όμως S-Bahn; Για τους μη γερμανομαθείς θα μπορούσαμε να το ερμηνεύσουμε σαν ένα είδος αστικού, υπέργειου σιδηροδρόμου, ίσως να έμοιαζε λίγο με τον αθηναϊκό ηλεκτρικό, με τη διαφορά ότι στις γερμανικές πόλεις το δίκτυο σιδηροδρόμων είναι κατά πολύ ευρύτερο και καλύπτει με ένα τεράστιο φάσμα σταθμών τις πόλεις κ τα προάστια που πολλές φορές φτάνουν να έχουν αποστάσεις των 70-80 χιλιομέτρων από την καρδιά της εκάστοτε πόλης.
Το S-Bahn του Βερολίνου λοιπόν είχε κ αυτό τη μοίρα των κοσμοϊστορικών αλλαγών που σημάδεψαν τη ζωή της πόλης του, γι'αυτό και το βίντεο που θα παραθέσουμε στη σημειολογική παρατήρησή μας έρχεται από το μακρινό 1995. Δυστυχώς πρέπει να τονίσουμε αρχικά ότι όσοι δεν έχουν επισκεφθεί ή ζήσει στην πόλη δε θα καταλάβουν κ πολλά πράγματα, αλλά σε κάθε περίπτωση θα προσπαθήσουμε να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των.
Η διαδρομή που κάνει ο οπερατέρ εκείνη την άνοιξη του 1995 είναι από τις κλασικότερες και πιο συνηθισμένες της πόλης. Είναι η κεντρική γραμμή του Εσ-μπαν που συνδέει το Ανατολικό και το Δυτικό Βερολίνο, γραμμή που είχε διακοπεί από το 1961 έως το 1989 με μεθοριακό σταθμό μεταξύ των δύο "πόλεων", αυτόν της Friedrichsstrasse (φώτο 3). Στις μέρες διασώζεται, βέβαια ως πολυχώρος θεάματος, το Tränenpalast (φώτο 4), ελληνιστί "Παλάτι των Δακρύων", μια αίθουσα μεθοριακού σταθμού όπου οι κάτοικοι των δύο Γερμανιών αποχωρίζονταν ο ένας τον άλλο, κάτι που στην περίοδο του τείχους θα σήμαινε σίγουρα για κάποιον Ανατολικογερμανό ότι δε θα ξανάβλεπε τους δικούς του, εξού και τα κλάμματα!
Ο πρώτος σταθμός που επιβιβάζεται ο οπερατέρ σ'έναν από τους ακόμα παμπάλαιους τότε συρμούς είναι αυτός του Ζωολογικού Κήπου (Zoologischer Garten - φώτο 5), σε απλά βερολινέζικα "Zoo"(Τσο). Στα χρόνια του τείχους η περιοχή αυτή θεωρείτο το κέντρο της κίνησης του Δυτικού Βερολίνου, καθότι πολύ κοντά στην Ku'damm (φώτο 6), τον εμπορικότερο και συνάμα πιο κυριλλάτο δρόμο της πόλης με άπειρα εμπορικά κέντρα, όπως το Europa Center (υπόγειο) και το πασίγνωστο ΚαΝτεΒε (Kaufhaus des Westens - φώτο 7).
Ανατολικά του "Τσο" ξεκίναγε το Tiergarten (φώτο 8), ένα τεράστιο πάρκο στην καρδιά της πόλης που με τη σειρά του έδινε τη θέση του στη νεκρή ζώνη του τείχους, εκεί που σήμερα έχει φτιαχτεί ο τεράστιος και πολυτελέστατος σταθμός Hauptbahnhof (φώτο 9). Προ των βομβαρδισμών είχε το όνομα Lehrter Bahnhof (φώτο 10), αλλά η γειτνίασή του με την Καγκελαρία (αρχηγείο του Χίτλερ) και το Reichstag, τη Γερμανική Βουλή, είχε ως αποτέλεσμα να ισοπεδωθεί (φώτο 11) και να μείνει για τουλάχιστον 65 χρόνια μια εντελώς άδεια περιοχή. Είναι ακριβώς αυτό που βλέπουμε στην αρχή του βίντεο, να διασχίζει δηλαδήτο S-Βahn την περιοχή του Lehrter Bahnhof με τον θεατή να έρχεται αντιμέτωπος με τον ίδιο τον ψυχρό πόλεμο. Απέραντο έρημο τοπίο, μεγάλα εργοτάξια κ στο βάθος η γερμανική Βουλή χώρις όμως τον χαρακτηριστικό γυάλινο θόλο της (Glaskuppel - φώτο 12), εκέινη την περίοδο να αναστηλώνεται. Εκείνη η περιοχή , από νεκρή ζώνη του τείχους - και η Βουλή είχε την ατυχία να βρίσκεται μέσα σ'αυτήν - από χώρος δολοφονιών αθώων πολιτών που προσπαθούσαν να την κοπανήσουν από το κομμουνιστικό καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας, έμελλε να γίνει πείραμα των πιο γαμάουα αρχιτεκτονικών γραφείων που άρχισαν από εκεί και την Potsdamer Platz, να σχεδιάζουν το νέο, ενωποιημένο Βερολίνο του 21ου αιώνα. Η Potsdamer Platz βέβαια ακολούθησε το δρόμο του θεάματος, ενώ ο Lehrter Bahnhof επελέγη να γίνει έδρα της κυβέρνησης της νέας Γερμανίας, οπότε ένα σωρό φουτουριστικά κυβερνητικά κτίρια βρίσκονται σήμερα(φώτο 13) στη θέση της τότε χωράφας που βλέπουμε στο βίντεο, καθώς και το ανακαισμένο Reichstag, η Βουλή δηλαδή, από τα σημαντικότερα κτίρια της πόλεως και φυσικά τουριστική ατραξιόν(φώτο 14).
Όσο πλησιάζει το τρένο μας στη Friedrichstrasse, βλέπουμε το τείχος σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια. Σ'εκείνο βέβαια το σημείο είναι σήμερα γκρεμισμένο, αλλά φανταστείτε ότι το περιβόητο τείχος ήταν αφένος διπλό (α'τείχος - νεκρή ζώνη - β'τείχος) αφετέρου είχε συνολικό μήκος πάνω από 250χλμ (!) οπότε ακόμα και χιλιάδες σκαπανών των Βερολινέζων θα χρειάζονταν μερικές δεκαετίες για να το ρίξουν, ως εκ τούτου είναι σίγουρα εσφαλμένη η εικόνα στο μυαλό μας ότι έπεσε το Νοέμβρη του 1989. Η αλήθεια ήταν ότι έριξαν μερικά σημεία του στην Πύλη του Βρανδενβούργου για να περνά ο κόσμος, ενώ για τα υπόλοιπα φρόντισαν οι μπουλντόζες...
Στη συνέχεια αντικρύζουμε τον ποταμό Spree, παραπόταμο του γνωστότερου Έλβα, που με τα διάφορα κανάλια του διασχίζει όλη την πόλη από άκρου εις άκρον. Τώρα το τρένο μας πλησιάζει το σταθμό Hackescher Markt(φώτο 15), αλλά όχι στη σημερινή μορφή του αλλά χωρίς στέγαστρο, φέρνει περισσότερο στο πρότερο όνομά της πλατείας στα χρόνια της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Marx-Engels Platz(φώτο 16). Στο βάθος της εικόνας διακρίνουμε τον Dom, καθεδρικό ναό του Βερολίνου, καθώς και το νησί των μουσείων, ο Spree δηλαδή σχηματίζει ένα νησάκι που είναι χτισμένα πάνω μουσεία, όπως αυτό της Περγάμου ή το Bodemuseum.
Μία στάση μόνο από κει απέχει ο κεντρικότερος σταθμός του Ανατολικού Βερολίνου, που σήμερα θεωρείται κ επίσημα το κέντρο της πόλης, η Alexanderplatz ,στα βερολινέζικα Αlex (φώτο 17). Το τρένο διασχίζει τη γέφυρα πάνω από την Karl-Liebknecht Strasse (συνέχεια της Unter der Linden που οδηγεί στην Πύλη του Βρανδενβούργου) και μπαίνει στο σταθμό. Εδώ είναι αξιοσημείωτο ότι στα παλιά τρένα δε χρειαζόταν να σταματήσει ο συρμός για να ανοίξουν οι πόρτες, οπότε πριν σταματήσει εντελώς το τρένο ανυπόμονοι Βερολινέζοι το έχουν κάνει ήδη αδιαφορώντας για τις συνέπειες και τους πιθανούς κινδύνους. Κάτι άλλο που μας εντυπωσιάζει είναι το πόσο περίεργοι κ λάτρεις της παράδοσης είναι οι Γερμανοί. Ο ήχος αναχώρησης και κλεισίματος των θυρών του S-Bahn έχει παραμείνει αναλλοίωτος(!) στο πέρασμα των χρόνων (που βασανίζει τη Βασιλική ενώ δε θα έπρεπε!), καθώς επίσης αναλλοίωτη είναι και η βαρεμάρα των σταθμαρχών όταν προστάζουν τους επιβάτες να απομακρυνθούν διότι αναχωρεί ο συρμός (Zurückbleiben bitte - έκφραση που μαθαίνει πρώτα κ ο πιό αδαής γερμανομαθής που ξεκινά τη ζωή του στην πόλη!)
Η ένδειξη Berlin Hauptbahnhof που ακολουθεί την αναχώρηση του τρένου και ζουμάρει ο κάμεραμαν είναι θα λέγαμε ψαρωτική, γιατί πρόκειται απλά για τον σημερινό Ostbahnhof (φώτο 18), τον σιδηροδρομικό σταθμό στην ανατολική πλευρά της πόλης, που ίσχυε σαν κεντρικός σταθμός του Βερολίνου στα χρόνια της Ανατολικής Γερμανίας. Μάλιστα ο όρος "Ανατολικό Βερολίνο" ήταν πλήρως απαγορευμένος εκείνα τα χρόνια, αφού υπήρχε το "Berlin, Hauptstadt der DDR" (οι ανατολικοί θεωρούσαν ότι υπάρχει μόνο ένα Βερολίνο, δεν είναι να απορείς βέβαια για τα καμώματα μιας ηγεσίας που απαγόρευε τη λέξη "Τείχος" αποκαλώντας το μόνο ως "Antifasistischer Schutzwall" - "αντιφασιστικός αμυντικός πυρήνας")!Δε σας θυμίζει κάτι από Βόρεια Κορέα;
Στο τελικό μέρος αυτού του σύντομου φιλμαρίσματος με τη διαδρομή του S-Bahn βρισκόμαστε στο Rahnsdorf (φώτο 19), ένα από τα μακρινά προάστεια στα άδυτα του Ανατολικού Βερολίνου, φλερτάροντας με τα όρια της επικράτειας του Βρανδενβούργου. Ένα χαρακτηριστικό αυτών των προαστείων είναι τα πολύ πυκνά δάση, η απόλυτη ερημιά και η ησυχία που σε κάνει να αδυνατείς να πιστέψεις ότι εδώ κατοικούν ανθρώπινα όντα. Είναι βραδυνές ώρες κ η ένδειξη "Kurzzug" υποδηλώνει τρένο με λιγότερα βαγόνια, που δρομολογείται εκτός των ωρών αιχμής. Και φυσικά δεν υπάρχει ψυχή ζώσα τριγύρω έτσι ώστε το βίντεο της περιήγησής μας κλείνει ο χαρακτηριστικός ήχος της αναχώρησης του Sbahn!
Του-ρου-ρουουου!!
Καλή βδομάδα να έχετε!
